Ακάκιος - Πατριάρχης Νέας Ρώμης / Κωνσταντινουπόλεως.

Ο Ακάκιος ήταν Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως από το 472 έως το 489. Είχε διατελέσει, αρχικά, διευθυντής του Ορφανοτροφείου της Κωνσταντινούπολης, προτού ανέλθει στον πατριαρχικό θρόνο ως διάδοχος του Πατριάρχη Γεννάδιου Α’. Αφότου ήρθε σε σύγκρουση με τον σφετεριστή Βασιλίσκο, συνέχισε κατά την διάρκειας της βασιλείας του Ζήνωνα την παραδοσιακή πολιτική η οποία συνιστούσε στην συμμαχία με την Ρώμη εναντίον της Αλεξάνδρειας, της οποίας και καθαίρεσε τον Μονοφυσίτη Πατριάρχη, Πέτρο Μογγό*. Συνειδητοποιώντας, ωστόσο, την σημασία την οποία είχε η ενότητα μεταξύ των ανατολικών επαρχιών για την Αυτοκρατορία, αποκατέστησε τον Πέτρο Μογγό στον θρόνο του, ενώ συνέθεσε υπέρ του Αυτοκράτορα Ζήνωνα το Ενωτικόν (482), συμβιβασμός ο οποίος θα ήταν ικανός, όπως ο ίδιος θεωρούσε, να ενώσει μεταξύ τους Χαλκηδονιακούς και Μονοφυσίτες. Η κίνησή του αυτή οδήγησε στην καταδίκη του από την Ρώμη (484) και, στην συνέχεια, το Ακακιανό Σχίσμα**. Το σχίσμα αυτό έλαβε τέλος με την άνοδο στην εξουσία του Ιουστίνου Α’, ο οποίος και ανακάλεσε το Ενωτικόν, κατά την περίοδο του ποντιφικάτου του Πάπα Ορμίσδα (519).

Πριν την εκλογή του είχε διακριθεί ως πρεσβύτερος για το κοινωνικό του έργο, διετέλεσε μάλιστα και προϊστάμενος αξιόλογου ορφανοτροφείου, όπως αναφέραμε. Η δραστηριότητά του αυτή είχε ως αποτέλεσμα να κερδίσει την εύνοια του Αυτοκράτορα Λέοντα Α’ του Θράκα, ο οποίος ήταν υποστηρικτής των αποφάσεων της Δ’ Οικουμενικής Συνόδου.

Ο Ακάκιος εξελέγη σε μια εποχή με πολλά προβλήματα, τα οποία προκαλούνταν από τους αντιπάλους των αποφάσεων της Δ’ Οικουμενικής Συνόδου, καθώς και από το ζήτημα της έκτασης της δικαιοδοσίας του Θρόνου της Κωνσταντινούπολης (στις Διοικήσεις Ασίας, Πόντου και Θράκης). Το τελευταίο θέμα προκάλεσε έντονη τριβή με τον Παπικό Θρόνο, καθώς ο τελευταίος αντέδρασε στον 28ο κανόνα της Οικουμενικής αυτής Συνόδου. Η έριδα αυτή ενίσχυσε τις διασπαστικές τάσεις στην Ανατολή. Ο μονοφυσίτης Πατριάρχης Αλεξανδρείας Τιμόθεος ο Αίλουρος ευνόησε την αυτονόμηση του, επίσης μονοφυσίτη, Μητροπολίτη Εφέσου και των επαρχιών της Διοίκησης της Ασίας, κίνηση στην οποία ήταν θετικός και ο σφετεριστής του Αυτοκρατορικού Θρόνου Βασιλίσκος. Ο Βασιλίσκος, προσπαθώντας να προσεταιριστεί τους Μονοφυσίτες, εξέδωσε το λεγόμενο «Εγκύκλιο», το οποίο επέβαλε το Μονοφυσιτισμό.

Ο Πατριάρχης Ακάκιος αντέδρασε σε αυτές τις ενέργειες, με τη βοήθεια μοναστικών ταγμάτων. Αποκήρυξε το «Εγκύκλιο» και προετοίμασε την εκθρόνιση του Αυτοκράτορα. Απέστειλε επιστολή στους ορθόδοξους Πατριάρχες και στον Πάπα Σιμπλίκιο, από τον οποίο εγκωμιάστηκε. Η εκθρόνιση του Βασιλίσκου και η άνοδος στο Θρόνο του Ζήνωνα δικαίωσε τον αγώνα του Ακακίου, καθώς αποκαταστάθηκε η δικαιοδοσία του Θρόνου της Κωνσταντινούπολης στην Ασιανή διοίκηση και ακυρώθηκε το «Εγκύκλιο» του Βασιλίσκου.

Ο Ζήνων όμως δεν μπορούσε να αγνοήσει τις αποσχιστικές ενέργειες των Μονοφυσιτών στην Αίγυπτο και τη Συρία, που θα είχαν μεγάλο κόστος για την Αυτοκρατορία. Έτσι, με τη συνεργασία του Ακακίου, το 482 εκδόθηκε το «Ενωτικόν» διάταγμα, το οποίο είχε σκοπό να γεφυρώσει τις θεολογικές αντιθέσεις Ορθοδόξων και Μονοφυσιτών. Αυτό παρέκαμπτε τις αποφάσεις της Δ’ Οικουμενικής Συνόδου και δημιουργούσε τις προϋποθέσεις επιστροφής των μετριοπαθών, τουλάχιστον, Μονοφυσιτών. Όμως το διάταγμα αυτό δεν υπογράφτηκε από τους Πατριάρχες Αλεξανδρείας Ιωάννη Ταλάια και Αντιοχείας Καλανδίωνα, οι οποίοι εκθρονίστηκαν για το λόγο αυτό και στη θέση τους εξελέγησαν οι Πέτρος Μογγός και Πέτρος Κναφεύς αντιστοίχως.

Εκτός αυτών όμως αντέδρασαν και οι μοναχοί της μονής των Ακοιμήτων, καθώς και ο Πάπας Ρώμης Σιμπλίκιος, ο οποίος αποδοκίμασε όχι μόνο το «Ενωτικόν», αλλά και τον Πατριάρχη Ακάκιο, ενώ ο διάδοχός του Πάπας Φήλιξ Γ’ συνεκάλεσε δύο Συνόδους στη Ρώμη, καθαίρεσε και αφόρισε τον Ακάκιο, θεωρώντας ότι αυτός είχε εμπνεύσει το «Ενωτικόν» στον Αυτοκράτορα. Ο Ακάκιος όμως περιφρόνησε τις Παπικές αποφάσεις, θεωρώντας τες αντικανονικές. Η σύγκρουση που ακολούθησε, οδήγησε στη διακοπή της εκκλησιαστικής κοινωνίας των Θρόνων Ρώμης και Κωνσταντινούπολης για 35 χρόνια, η οποία είναι γνωστή ως «Ακακιανό Σχίσμα». Έτσι, η πολιτική του Ακακίου, ενώ επιδίωκε την ένωση Ορθοδόξων και Μονοφυσιτών, οδήγησε στη διάσπαση των Ορθοδόξων Ανατολής και Δύσης, καθώς και στον κατακερματισμό των Μονοφυσιτών σε μικρότερες ομάδες.

Ο Ακάκιος πέθανε τον Νοέμβριο του 489. Η πολιτική του αποδοκιμάστηκε το 519 από τον Αυτοκράτορα Αναστάσιο και τον Πάπα Ορμίσδα, με την υπογραφή του λεγόμενου «Τύπου του Πάπα Ορμίσδα***», που σηματοδότησε και τη λήξη του Ακακιανού Σχίσματος.

------------------------------

* Ο Πατριάρχης Πέτρος Γ’ Αλεξανδρείας, ο επονομαζόμενος και Μογγός, θέλοντας να ειρηνεύσει την Εκκλησία της Αλεξανδρείας καίτοι ο ίδιος παρέκκλινε στο μονοφυσιτισμό, συνετέλεσε ώστε ο Αυτοκράτορας Ζήνων να εκδώσει το καλούμενο «Ενωτικό» γράμμα το οποίο αντί να κατευνάσει τα θρησκόληπτα έντονα πάθη των Χριστιανών, το αντίθετο, τα εξέγειρε σε βαθμό που προκάλεσε το διχασμό των μονοφυσιτών της Αλεξανδρείας.

** Το “Ακακιανό Σχίσμα” του 6ου αιώνα πήρε το όνομά του από τον Πατριάρχη Κωνσταντινούπολης Ακάκιο και εμφανίστηκε ανάμεσα στην Ανατολική και τη Δυτική εκκλησία. Διήρκεσε από το 484 ως το 519.

Το σχίσμα προέκυψε από την εισβολή σφετεριστών στο επισκοπικό αξίωμα στην Αντιόχεια και την Αλεξάνδρεια και την έκδοση του Ενωτικού. Ο αυτοκράτορας Ζήνωνας (και ο διάδοχός του Αναστάσιος Α’) σε μια προσπάθεια να μετριάσει την αντίθεση των μονοφυσιτών με τους ορθόδοξους τριαδιστές εξέδωσε με παρότρυνση του πατριάρχη Ακακίου το 481 το Ενωτικό καταδικάζοντας τον Νεστόριο, αναγνωρίζοντας μόνο τις τρεις πρώτες Οικουμενικές Συνόδους και αντιπαρερχόμενος το ζήτημα των δύο φύσεων του Χριστού. Ο πάπας Φήλιξ Γ’ θεωρώντας ότι το Eνωτικό ήταν αποτέλεσμα αιρετικών αντιλήψεων αναθεμάτισε το 484 τον πατριάρχη Ακάκιο και το Ενωτικό προκαλώντας με αυτόν τον τρόπο το λεγόμενο “Ακακιανό Σχίσμα”. Ο Ακάκιος αντιδρώντας διέγραψε από τα εκκλησιαστικά δίπτυχα τον πάπα.

Ακολούθησε προσπάθεια αποκατάστασης του σχίσματος από τον Πάπα Ορμίσδα το 519 με την υπογραφή εκ μέρους όλων των επισκόπων της Ανατολικής εκκλησίας ενός κειμένου που έγινε γνωστό ως “Ο τύπος του Πάπα Ορμίσδα”.

*** “Ο τύπος του Πάπα Ορμίσδα”, είναι ένα κείμενο το οποίο κλήθηκαν να υπογράψουν όλοι οι επίσκοποι της Ανατολικής Χριστιανικής Εκκλησίας, ως αποτέλεσμα της επανένωσης με την Αποστολική Έδρα της Ρώμης μετά από το σχίσμα που προκάλεσε το Ενωτικόν του αυτοκράτορα Ζήνωνα, το οποίο αναγνώριζε δόγματα και απόψεις των μονοφυσιτών ως ορθόδοξα. Ο τύπος υπογράφηκε στις 28 Μαρτίου του 519 στον καθεδρικό της Κωνσταντινούπολης, παρουσία όλων των Ελλήνων επισκόπων. Ο Ορμίσδας αργότερα αναγνωρίστηκε ως Άγιος.

Ακολουθεί όλο το κείμενο που υπέγραψαν οι Έλληνες επίσκοποι:

“Πρώτη προϋπόθεση για την σωτηρία είναι η διατήρηση της ορθόδοξης πίστης και σε καμία περίπτωση [δεν είναι σωτηρία] η απομάκρυνση από τα δόγματα των Πατέρων. Γιατί είναι αδύνατον οι λέξεις του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, που είπε, «Εσύ είσαι Πέτρος, και πάνω σε αυτήν την Πέτρα θα οικοδομήσω την Εκκλησίαν μου» [Ματ. 16:18], να μην είναι αληθινά. Και η αλήθεια τους αποδείχθηκε από την πορεία της ιστορίας, αφού στην Αποστολική Έδρα [της Ρώμης] η Ορθοδοξία διατηρήθηκε πάντοτε αναλλoίωτη. Από αυτήν την ελπίδα και πίστη εμείς δεν επιθυμούμε να χωριστούμε και ακολουθώντας την πίστη των Πατέρων, αναθεματίζουμε όλες τις αιρέσεις και συγκεκριμένα, τον αιρετικό Νεστόριο, πρώην Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, ο οποίος αναθεματίστηκε από την Σύνοδο της Εφέσου, από τον Όσιο Κελεστινό, Πάπα [Επίσκοπο Ρώμης], και από τον Κύριλλο, επίσκοπο Αλεξανδρείας. Κι εμείς, λοιπόν, αναθεματίζουμε τους Ευτύχη και Διόσκορο από την Αλεξάνδρεια, οι οποίοι αναθεματίστηκαν από την αγία Σύνοδο της Χαλκηδόνας, την οποία ακολουθούμε και σεβόμαστε.

Αυτή η Σύνοδος, μαζί με την αγία Σύνοδο της Νίκαιας δίδαξε την αποστολική πίστη. Και εμείς καταδικάζουμε τον δολοφόνο Τιμόθεο Αίλουρο και τον Πέτρο [Μογγός] από την Αλεξάνδρεια, τον μαθητή του και ακόλουθό του σε όλα. Επίσης αναθεματίζουμε τον βοηθό και πιστό τους, Ακάκιο από την Κωνσταντινούπολη, επίσκοπο αναθεματισμένο από την Ρώμη, και όλους όσους παραμένουν σε επαφή και συντροφιά με αυτόν. Επειδή ο Ακάκιος ήρθε σε Κοινωνία και Ένωση με αυτούς, αξίζει να καταδικαστεί ομοίως με αυτούς. Καθώς επίσης, καταδικάζουμε τον Πέτρο από την Αντιόχεια μαζί με όλους τους μαθητές του και μαζί με τους μαθητές όλων αυτών που αναφέρθηκαν παραπάνω.

Μένοντας πιστοί λοιπόν, όπως είπαμε παραπάνω, και ακολουθώντας σε όλα την Αποστολική Έδρα και κηρύττοντας όλες τις αποφάσεις της, επικυρώνουμε και εγκρίνουμε όλες τις επιστολές του Πάπα Αγ. Λέοντα που έγραψε όσον αφορά την Χριστιανική πίστη. Και ελπίζω να κριθώ άξιος να είμαι μαζί σου σε ένωση με ότι η Αποστολική Έδρα της Ρώμης κηρύττει και διδάσκει, στην οποία [Έδρα της Ρώμης], βρίσκεται ολόκληρη, αληθινή και τέλεια η ασφάλεια της Χριστιανικής πίστης. Υπόσχομαι, ότι από τώρα και στο εξής όσοι είναι χωρισμένοι από την Καθολική Εκκλησία, δηλαδή όσοι διαφωνούν με την διδασκαλία της Αποστολικής Έδρας δεν θα μνημονεύονται κατά την διάρκεια των Θείων Μυστηρίων. Όμως, αν παραβιάσω την παραμικρή από τις μαρτυρίες μου [που υπογράφω σε αυτόν τον Τύπο], τότε ο ίδιος δηλώνω ότι είμαι συνεργός όσων καταδίκασα. Υπογράφω την μαρτυρία μου με το ίδιο μου το χέρι και το παραδίδω σε εσένα, Ορμίσδα, Παναγιώτατο Πάπα της Αποστολικής Έδρας της Ρώμης”.

Στον τύπο, που υπογράφτηκε το 519, προβαλλόταν, για πρώτη φορά επίσημα, η αποδοχή από τις Εκκλησίες της Ανατολής του παπικού πρωτείου. Το Ενωτικό ακυρώθηκε, τα ονόματα των Μονοφυσιτών πατριαρχών διαγράφηκαν από τα Δίπτυχα της Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως, στα οποία αποκαταστάθηκαν τα ονόματα των ορθοδόξων πατριαρχών, και διακηρύχθηκε η εμμονή στο κύρος των δογματικών αποφάσεων τής Δ’ Οικουμενικής συνόδου. Με την άρση τού Ακακιανού Σχίσματος αποκαταστάθηκε και η ενότητα των Εκκλησιών Ανατολής και Δύσεως, αλλά η απόσχιση τών Μονοφυσιτών έγινε οριστική. Ο τύπος χρησιμοποιήθηκε κατά την διάρκεια της Α’ Βατικανικής Συνόδου ως απόδειξη για την εξάσκηση του Παπικού Πρωτείου και του Παπικού Αλάθητου.