Μιχαήλ Θ’ Παλαιολόγος

Αριστερά: Ο Μιχαήλ Θ’ Παλαιολόγος σε Βυζαντινή μικρογραφία από την Ιστορία του Ιωάννη Ζωναρά, (History of John Zonaras, Mutinensis gr.122, Biblioteca Estense Universitaria, Modena).

Δεξιά: Χρυσόβουλλο του συν-αυτοκράτορα Μιχαήλ Θ’ Παλαιολόγου, με το οποίο επικυρώνεται η κατοχή από τη μονή Χιλανδαρίου του χωριού Καστρί κοντά στο Στρυμώνα, Ιούνιος 1300 (Πρωτότυπο, Αρχείο Μ. Χιλανδαρίου).

[Φωτ.: "Hilandar Monastery", Belgrade 1998, σ. 59]

Ο Μιχαήλ Θ’ Παλαιολόγος ήταν γιος του Αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β’, και της Άννας της Ουγγαρίας (κόρης του Ούγγρου βασιλιά Στεφάνου Ε’). Διετέλεσε συν-αυτοκράτορας του πατέρα του κατά την περίοδο 1295-1320.

Η γέννησή του κατά την ημέρα του Πάσχα (17 Απριλίου 1277), και μάλιστα, καθώς θρυλείται, την ώρα κατά την οποία ο ιερέας έψελνε το Χριστός Ανέστη, χρησιμοποιήθηκε από τη δυναστική προπαγάνδα ως σημείο εκ Θεού που ανήγγειλε καλύτερες ημέρες στον λαό και την αυτοκρατορία, αλλά οι προσδοκίες αυτές όμως δεν επαληθεύθηκαν.

Γιος του Ανδρόνικου Β’. Συν-αυτοκράτορας το 1294 και κυβερνήτης από το 1295. Ήταν γενναίος, ευσυνείδητος και δραστήριος στρατιώτης αλλά δεν μπόρεσε να αντεπεξέλθει στις προκλήσεις του καιρού του.

Στην νεότητά του πήρε μέρος σε πολλές αποτυχημένες επιχειρήσεις κατά των Βουλγάρων που βρίσκονταν υπό την ηγεσία του φιλόδοξου βασιλιά τους Θεόδωρου Σβετοσλάβ, κατακτώντας Αγχίαλο, Μεσημβρία, Σωζόπολη και Αγαθούπολη (1304). Η Βυζαντινή αντεπίθεση απέτυχε και ο διάδοχος Μιχαήλ αποκρούστηκε στη μάχη του Σκαφίδα κοντά στη Σωζόπολη.

Συν-αυτοκράτορας όπως είπαμε με τον πατέρα του. Πέθανε όμως πριν από τον πατέρα του και έτσι ποτέ δεν κυβέρνησε μόνος αλλά συμπεριλαμβάνεται στη λίστα των αυτοκρατόρων επειδή, μετά τη στέψη του, ο πατέρας του δεν ασχολιόταν και ο Μιχαήλ ήταν ο πραγματικός ηγέτης του Βυζαντίου. Δεν μπορούσε να κάνει πολλά όμως σε μια περίοδο γενικής κατάρρευσης. Οι προσπάθειές του εναντίον των Τούρκων και της Καταλανικής Εταιρείας ήταν αποτυχημένες και φυσικά ήταν ανήμπορος να σταματήσει την παρακμή...

Εν συντομία:

• Το 1302 είχε να αντιμετωπίσει την Καταλανική Εταιρεία, μια ομάδα μισθοφόρων υπό τον Ρογήρο ντε Φλορ, που προσέλαβαν οι Βυζαντινοί για να πολεμήσουν τους Τούρκους στη Μικρά Ασία, και που αργότερα στράφηκαν εναντίον τους, λεηλάτησαν Ελληνικές περιοχές και μετά από περιπέτειες, εγκαταστάθηκαν στο Δουκάτο των Αθηνών όπου έμειναν μέχρι το 1458.

• Πάλι το 1302, στη Μάχη του Βαφέως, υπέστη ήττα από τους Οθωμανούς Τούρκους που προελαύνουν.

• Από το 1305-1307. Οι Βούλγαροι κατέλαβαν την ΒΑ Θράκη (Αγχίαλο, Σωζόπολη, Μεσημβρία κ.λπ.).

• Το 1309 οι "Ιππότες της Ρόδου" κατέλαβαν τη Ρόδο.

• Το 1310 οι Οθωμανοί Τούρκοι πήραν τη Σμύρνη.

• To 1311 υπέστη αυτή τη φορά προσωπική ήττα από τον Οσμάν Α’.

Μετά από νέα αποτυχία με τον Τούρκο Οθωμανό σουλτάνο Οσμάν Α’ κατέφυγε στη Θεσσαλονίκη απογοητευμένος, όπου έζησε μέχρι το τέλος της ζωής του. O πατέρας του, Ανδρόνικος Β’, τον προόριζε ως διάδοχο του θρόνου, αλλά ο Μιχαήλ δεν πρόλαβε να τον διαδεχθεί. Πέθανε στις 12 Οκτωβρίου του 1320, στα 43 του χρόνια, από εγκεφαλικό, από την νέα μεγάλη λύπη του, λόγω της δολοφονίας του γιου του Μανουήλ, στην οποία είχε (πιθανότατα) ανάμιξη και ο άλλος του γιος, Ανδρόνικος.

Αυτό ήταν αιτία να ξεσπάσει μετά τον θάνατό του μακρόχρονος ο πόλεμος μεταξύ των δύο Ανδρονίκων, παππού και εγγονού.