Θεόφιλος

Ο αυτοκράτωρ Θεόφιλος, σε μικρογραφία από το χρονικό του Ιωάννη Σκυλίτζη.

Ένθετο: Σόλιδος με τη μορφή του.

Ο Θεόφιλος ήταν Βυζαντινός αυτοκράτορας από τις 2 Οκτωβρίου του 829 έως τον θάνατό του, στις 20 Ιανουαρίου του 842 (σε ηλικία 28 ετών).

Ήταν γιος του αυτοκράτορα Μιχαήλ Β' του Τραυλού και της Θέκλας. Δάσκαλός του υπήρξε ο μετέπειτα Πατριάρχης Ιωάννης ο Γραμματικός, θεωρούμενος ένας από τους σοφότερους άνδρες της εποχής. Έτσι είχε θαυμάσια εκπαίδευση αλλά ήταν όμως και φανατικός εικονομάχος.

Φόρεσε την πορφύρα μετά το θάνατο του πατέρα του. Η βασιλεία του χαρακτηρίζεται από την τελευταία εικονομαχική ακμή, από αγώνες κατά των Αράβων και από πολιτισμική άνθιση.

Πιο συγκεκριμένα, την εποχή της βασιλείας του, τα γράμματα και οι τέχνες βρήκαν μεγάλη υποστήριξη στην Κωνσταντινούπολη. Ενίσχυσε τα τείχη της Βασιλεύουσας και έκτισε ένα νοσοκομείο που λειτουργούσε μέχρι το τέλος του Βυζαντίου. Στην Πόλη επικρατεί οικοδομικός οργασμός, οικονομική άνθηση και αύξηση του πληθυσμού. Στην εξωτερική του πολιτική αντιμετώπισε πολλά προβλήματα με τους Άραβες, που τους νίκησε στην αρχή, αλλά τελικά ξεκίνησαν ιερό πόλεμο εναντίον του, κατέστρεψαν πολλές περιοχές της Μικράς Ασίας και παραλίγο να διαλύσουν την αυτοκρατορία. Παντρεύτηκε τη Θεοδώρα, την οποία προτίμησε από την Κασσιανή, μετά την απάντηση που του έδωσε για τις γυναίκες, σε διαγωνισμό που έκανε στο παλάτι του.

Ο Θεόφιλος εξεδίωξε τον μοναχισμό και περιόρισε τον πλουτισμό των κληρικών. Το έτος 832 ο Θεόφιλος απαγόρευσε με διάταγμά του να προστίθεται το όνομα “Άγιος” στις εικόνες και να επιδεικνύεται η λατρεία τους με προσκυνήματα, ασπασμούς και δημοσιότητα, λέγοντας, ότι άγιος είναι μόνον ο Θεός. Ήταν ο τελευταίος αυτοκράτορας υπέρ της Εικονομαχίας. Ως εικονομάχος όμως κατέφυγε σε σκληρούς διωγμούς των εικονολατρών και σε αυστηρές τιμωρίες.

Σε γενικές γραμμές ο Θεόφιλος θεωρείται από τους πιο ικανούς αυτοκράτορες αλλά όχι πετυχημένος στο πολεμικό πεδίο, αν και είχε τους θριάμβους του και επέδειξε θάρρος στο πεδίο της μάχης. Ήταν πιο αποτελεσματικός στην οργάνωση του κράτους, την επιβολή δικαιοσύνης και στην καταπολέμηση της διαφθοράς.

Ο Θεόφιλος αρρώστησε βαριά, ίσως εξαιτίας των αποτυχιών του με τους Άραβες. Προβλέποντας το τέλος του, ζήτησε από την Θεοδώρα και τους μεγάλους αξιωματούχους να ορκιστούν ότι τίποτα δεν θ’ ανέτρεπαν απ’ όσα θέσπισε και ότι θα διατηρούσαν τον Ιωάννη τον Γραμματικό στον πατριαρχικό θρόνο.

Τον έφεραν ύστερα με φορείο στο ανάκτορο της Μαγναύρας κι εκεί μίλησε στους άρχοντες και στον λαό ζητώντας πίστη και αφοσίωση στην γυναίκα του και τον γιο του. Γιατί ο γιος του ήταν τριών μόνο χρόνων και φοβόταν για την τύχη του. Και για να τον προστατέψει όσο μπορούσε, ζήτησε το κεφάλι του Θεόφοβου, του Πέρση στρατηγού που είχε αυτομολήσει, ο οποίος είχε παντρευτεί αδελφή της Θεοδώρας και για τον οποίο είχε υπόνοιες. Όταν του το έφεραν έβαλε το χέρι πάνω του, είπε: «Τώρα πια, ούτ’ εσύ Θεόφοβος ούτ’ εγώ Θεόφιλος» και ξεψύχησε.