Κωνσταντίνος Λάσκαρης (ο άστεπτος αυτοκράτορας)

*Για τον Κωνσταντίνο Λάσκαρη, παρά τις προσπάθειές μας, δεν βρήκαμε φωτογραφία ή κάτι που να τον απεικονίζει…

Ο Κωνσταντίνος Λάσκαρης ήταν αυτοκράτορας του Βυζαντίου για μερικούς μήνες από το 1204 έως τις αρχές του 1205. Γεννήθηκε από μια ευγενή αλλά όχι ιδιαίτερα γνωστή Βυζαντινή οικογένεια. Ήταν γιος του Μανουήλ Λάσκαρη και της Ιωάννας Καράτζαινας, αδελφός του μετέπειτα αυτοκράτορα Θεόδωρου Α’ Λάσκαρη.

Σχεδόν τίποτα δεν είναι γνωστό γι’ αυτόν πριν από τα γεγονότα της Δ’ Σταυροφορίας.

Γενναίος, με προϋπηρεσία διοίκησης επίλεκτων μονάδων στις μάχες με τους σταυροφόρους, όχι όμως πάντα επιτυχώς. Ήταν από τους διακεκριμένους υπερασπιστές της Πόλης. Εξελέγη από το λαό, ενώ ο εχθρός ήταν ήδη εντός των τειχών.

Το βράδυ της 12ης Απριλίου του 1204, μετά τη φυγή του Αλεξίου Ε’ Δούκα Μούρτζουφλου και καθώς οι Σταυροφόροι θα έμπαιναν το πρωί στην πόλη, ο λαός μαζεύτηκε στην Αγιά Σοφιά για να εκλέξει νέο αυτοκράτορα. Υποψήφιοι ήταν ο Κωνσταντίνος Λάσκαρης, που είχε συμμετάσχει γενναία στην άμυνα της Πόλης και ο Κωνσταντίνος Δούκας, επίσης ικανός στρατιωτικός.

Επειδή όμως ο λαός δεν μπορούσε να αποφασίσει μεταξύ των δύο υποψηφίων, καθώς και οι δύο ήταν νέοι και είχαν αποδεδειγμένες στρατιωτικές δεξιότητες, επιλέχθηκε με κλήρωση ο Λάσκαρης.

Παρά το αποτέλεσμα της κλήρωσης, ο Λάσκαρης αρνήθηκε να δεχτεί την αυτοκρατορική πορφύρα από τον Πατριάρχη Ιωάννη Ι’ Καματηρό και έτσι έμεινε ως “ο άστεπτος αυτοκράτορας”…

Ο ιστορικός Νικήτας Χωνιάτης, αυτόπτης μάρτυρας της άλωσης της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους, στο έργο του “Χρονική Διήγησις” σελ. 572 αναφέρεται σε αυτό το γεγονός:  
“...τὸ πρωτεῖον εἰληφὼς ὁ Λάσκαρις τά μεν τῆς βασιλείας οὐ προσίεται σύμβολα…”

Κατόπιν ο Λάσκαρης προέτρεψε τον συγκεντρωμένο λαό να αντισταθεί στους Λατίνους εισβολείς με όλη τους τη δύναμη. Ωστόσο, το πλήθος δεν θέλησε να διακινδυνεύσει σε μια τόσο μονόπλευρη σύγκρουση, κι έτσι ο Λάσκαρης γύρισε στους Βάραγγες και ζήτησε την υποστήριξή τους. Αν και οι λόγοι του προς στιγμήν έπεσαν σε κωφάδες, συμφώνησαν να πολεμήσουν με αυξημένους μισθούς. Αλλά τελικά όμως όλοι τον εγκατέλειψαν. Βλέποντας ο Κωνσταντίνος Λάσκαρης ότι όλα χάθηκαν, εγκατέλειψε γρήγορα την πρωτεύουσα στις πρώτες πρωινές ώρες της 13ης Απριλίου του 1204. Έφυγε με πλοίο για τη Βιθυνία. Εκεί ο αδελφός του Θεόδωρος συγκέντρωσε στρατό και έστειλε τον Κωνσταντίνο να καταλάβει το Αδραμύττιο από τον Ερρίκο της Φλάνδρας, Λατίνο αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης.

Στη μάχη του Αδραμυττίου που έγινε στις 19 Μαρτίου του 1205 ο Βυζαντινός στρατός ηττήθηκε και έκτοτε δεν αναφέρεται ο Κωνσταντίνος, ίσως λοιπόν σκοτώθηκε ή αιχμαλωτίστηκε.

Το 1205 ο αδελφός του Θεόδωρος Α’ Λάσκαρης αξίωσε το δικαίωμα να είναι αυτοκράτορας των Ρωμαίων.

Με τη σειρά τους οι σταυροφόροι και οι Βενετοί στην Κωνσταντινούπολη ήταν αποφασισμένοι να αντικαταστήσουν την αυτοκρατορία των Σχισματικών Ελλήνων με μία δική τους αυτοκρατορία.

Την κρίσιμη εκείνη περίοδο κατά την οποία φαινόταν ότι η Αυτοκρατορία είχε καταστραφεί, γεννήθηκε η ελπίδα για νίκη επί των σταυροφόρων και για επιστροφή στις ημέρες ακμής της Αυτοκρατορίας. Μαζί με τα σταυροφορικά κράτη που δημιουργούνταν στον ελλαδικό χώρο και στην Μικρά Ασία δημιουργούνταν και κράτη από πρώην Βυζαντινούς αξιωματούχους και αριστοκράτες με στόχο την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης και την ανασύσταση της Αυτοκρατορίας. Αυτά ήταν το Δεσποτάτο της Ηπείρου που ιδρύθηκε από τον Μιχαήλ Κομνηνό Δούκα, η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας που ιδρύθηκε από τους αδελφούς Αλέξιο και Δαβίδ Κομνηνούς, και η Αυτοκρατορία της Νίκαιας που ιδρύθηκε από τον Θεόδωρο Λάσκαρη.

Η Νίκαια είναι το μέρος όπου μετοίκησε η Αυλή και σταδιακά -αλλά όχι αμαχητί- θα γίνει το νέο κέντρο του Βυζαντίου.

-------------------------------------

Σημ.: Δεδομένου του προφανώς δευτερεύοντος ρόλου του Κωνσταντίνου κάτω από τον αδελφό του Θεόδωρο το 1205, ιστορικοί όπως ο Sir Steven Runciman και ο Donald Queller, ισχυρίστηκαν ότι ήταν στην πραγματικότητα ο Θεόδωρος και όχι ο Κωνσταντίνος που ήταν στην Αγιά Σοφιά εκείνη τη μοιραία ημέρα.

Αυτή η αβεβαιότητα, συν το γεγονός ότι ο Κωνσταντίνος Λάσκαρης παρέμεινε άστεπτος σημαίνει ότι δεν πρέπει να είναι καταμερισμένος στους Βυζαντινούς αυτοκράτορες γι’ αυτό και δεν του αποδίδεται αριθμός.

Εάν είχε γίνει η στέψη, ο Κωνσταντίνος Λάσκαρης θα έπρεπε να αριθμηθεί ως ΙΑ’ και ο επόμενος Κωνσταντίνος, ο τελευταίος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, θα έπρεπε να είναι ο ΙΒ’.

Ουσιαστικά δεν κυβέρνησε ποτέ. Δεν έχει αρίθμηση (π.χ. ΙΑ’) επειδή δεν συγκαταλέγεται πάντα ανάμεσα στους ηγέτες του Βυζαντίου, αλλά το γεγονός είναι ότι είχε οριστεί για λίγο βασιλεύς χωρίς κανένας άλλος να φέρει αυτόν τον τίτλο.