Αλέξιος Ε’ Δούκας, ο Μούρτζουφλος

Ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Αλέξιος Β’ Δούκας, ο "Μουρτζούφλος", σε μινιατούρα του 14ου αιώνα, από τη “Χρονική Διήγηση” του Νικήτα Χωνιάτη. Bildarchiv der Österreichische Nationalbibliothek, (Αυστριακή Εθνική Βιβλιοθήκη), Βιέννη.

Ο Αλέξιος Ε’ Δούκας, ο επονομαζόμενος “Μούρτζουφλος”, ήταν Βυζαντινός αυτοκράτορας από τις 5 Φεβρουαρίου του 1204 έως τις 12 Απριλίου του 1204. Κατά τη σύντομη διάρκεια της θητείας του, η Κωνσταντινούπολη έπεσε στα χέρια των Σταυροφόρων οι οποίοι ίδρυσαν την Λατινική Αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης.

Ο Αλέξιος Ε’ Δούκας, ήταν μέγας δομέστικος και ο λαός τον αποκαλούσε μούρτζουφλο επειδή είχε σμιχτά φρύδια. Ανήκε σε παλαιά αυτοκρατορική οικογένεια και ήταν γενναίος άνθρωπος αλλά αδύναμης ηθικής. Πλούσιος, πονηρός, αγαπητός στον λαό και κατέχων το αξίωμα του πρωτοβεστιαρίου επέμενε για πόλεμο εναντίον των Λατίνων και ανέλαβε τον αγώνα για την αντιμετώπιση των ληστρικών επιδρομών των σταυροφόρων. Η ευκαιρία να ανέβει στον θρόνο που εποφθαλμιούσε παρουσιάστηκε με την εξέγερση της αντιλατινικής παράταξης.

Αφού εγκατέλειψε τη νόμιμη σύζυγό του, παντρεύτηκε την Ευδοκία, την μικρότερη από τις κόρες του αυτοκράτορα του Βυζαντίου Αλέξιου Γ’ Αγγέλου, ώστε να μπορεί να διεκδικήσει το θρόνο. Κατόπιν πρωτοστάτησε στις εξεγέρσεις εναντίον του φιλολατίνου αυτοκράτορα Αλεξίου Δ’ και κατόρθωσε, με τη βοήθεια των Βαράγγων, να ανεβεί στο θρόνο και να στεφθεί αυτοκράτορας με το όνομα Αλέξιος Ε’. Μερικές ημέρες αργότερα δολοφόνησε τον προηγούμενο αυτοκράτορα Αλέξιο Δ’ Άγγελο, αλλά και τον διεκδικητή του θρόνου Νικόλαο Κανναβό.

Μόλις ανέβηκε στο θρόνο, ο Αλέξιος Ε’ άρχισε να οργανώνει την άμυνα της Κωνσταντινούπολης, γιατί προαισθανόταν τη θανάσιμη σύγκρουση με τους Σταυροφόρους. Πραγματικά το πρωί της 9ης Απριλίου του 1204, οι Σταυροφόροι έκαναν την πρώτη επίθεση εναντίον του θαλάσσιου τείχους της Πόλης, αλλά αποκρούστηκε.

Φαινόταν πιθανό ότι η Βυζαντινή πρωτεύουσα μπορούσε να αντισταθεί με επιτυχία στους Σταυροφόρους, των οποίων ο αριθμός δεν ήταν τόσο μεγάλος. Τρεις μέρες αργότερα όμως, στις 12 Απριλίου, πραγματοποιήθηκε και νέα επίθεση.

Οι Σταυροφόροι αποβιβάστηκαν στην ευρωπαϊκή ακτή και κατέλαβαν τον Γαλατά, έσπασαν την αλυσίδα που έκλεινε τον Κεράτιο κόλπο και εισχώρησαν σε αυτόν πυρπολώντας τα πλοία που βρίσκονταν εκεί. Ταυτόχρονα οι ιππότες επιτέθηκαν κατά της Πόλης. Αυτή τη φορά η άμυνα εξουδετερώθηκε…

Ο Αλέξιος Ε’ Δούκας ο "μούρτζουφλος", βλέποντας ότι όλα είχαν χαθεί, εγκατέλειψε την Πόλη το βράδυ της 12ης Απριλίου. Καθώς οι Σταυροφόροι, όπως όλα έδειχναν, θα έμπαιναν το πρωί στην Πόλη, ο λαός μαζεύτηκε στην Αγιά Σοφιά για να εκλέξει νέο αυτοκράτορα. Υποψήφιοι ήταν ο Κωνσταντίνος Λάσκαρης, που είχε συμμετάσχει γενναία στην άμυνα της Πόλης και κάποιος Κωνσταντίνος Δούκας, επίσης ικανός στρατιωτικός. Με κλήρο επιλέχθηκε ο πρώτος, που προσπάθησε να εμψυχώσει τους πολίτες για άμυνα και να χρησιμοποιήσει τη Φρουρά των Βαράγγων. Αλλά τελικά όλοι τον εγκατέλειψαν…

Παρά την ηρωική άμυνα των πολιορκημένων, το πρωί της 13^ης Απριλίου, οι Σταυροφόροι κατόρθωσαν να καταλάβουν την Κωνσταντινούπολη, η οποία ποτέ μέχρι τότε δεν είχε πέσει στα χέρια ξένων.

Μπήκαν στην πόλη με τις νικηφόρες φάλαγγές τους και επιδόθηκαν σε ένα πρωτοφανές όργιο σφαγών, λεηλασιών και άλλων κακουργημάτων.

Όταν έμαθε ο Αλέξιος Ε’ πως ο πεθερός του, ο πρώην αυτοκράτωρ Αλέξιος Γ’, διέμενε στη Μοσυνούπολη, κατευθύνθηκε προς αυτόν μαζί με την γυναίκα του -και κόρη του Αλέξιου Γ’- Ευδοκία. Ο Αλέξιος Γ’, όμως, τον αποστρεφόταν. Υποδυόμενος λοιπόν το ρόλο του πεθερού υποδέχθηκε τον Αλέξιο Ε’ και αφού βόλεψε το χώρο των λουτρών, τον προέτρεψε να λουστεί μαζί με την κόρη του. Μόλις ο Αλέξιος Ε’ βρέθηκε μέσα στο λουτρό, όρμησαν όλοι μαζί οι υπηρέτες του Αλεξίου Γ’ εναντίον του και του έβγαλαν τα μάτια. Η Ευδοκία όρθια, δίπλα στην πόρτα των λουτρών, έβριζε τον πατέρα της κι αυτός την προπηλάκιζε για τον αδιάντροπο και λάγνο έρωτά της. Όντας πλέον τυφλός ο Αλέξιος Ε’ περιπλανιόταν στην περιοχή της Μοσυνούπολης σαν αλήτης. Όταν όμως οι Σταυροφόροι πραγματοποίησαν εξόρμηση από την Κωνσταντινούπολη και πέρασαν από τα μέρη της Μοσυνούπολης, ανακαλύπτοντας εκεί τον Αλέξιο Ε’, τον έσυραν μαζί τους στην Κωνσταντινούπολη και αφού τον βασάνισαν, τον καταδίκασαν σε θάνατο για το φόνο του Αλέξιου του Δ’, γκρεμίζοντας τον από την στήλη του Θεοδοσίου.